TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) 2013 raporuna göre Türkiye’de özel eğitim gören üstün zekalı öğrenci sayısı 12 106.  Bu sadece keşfedilerek üstün zekalılara özel uygulanan eğitimden yararlanan öğrenci sayısı. Fakat Türkiye’de 2 milyona yakın, ‘dahiliği’ keşfedilmemiş ailesi ve öğretmenleri tarafından ‘yaramaz’ olarak nitelendirilen üstün zekalı öğrenci mevcut.

Özellikle beyin göçü veren ülkeler için önemli bir katma değer olan üstün zekalı öğrencileri diğer öğrencilerden ayıran farklarını, bu öğrencilerin nasıl bir eğitim alması gerektiği gibi ‘minik dâhiler’ hakkında merak edilen tüm soruları Okyanus Kolejleri Üstün Zekalılar ve Yetenekliler Bölüm Başkanı Hamit Bekçi cevapladı.

Üstün zekâlı öğrenci nedir? Diğer öğrencilerden farkları nelerdir?

Dr. Anne Mal Roeper’e göre üstün zekâlı öğrenci, yaşıtlarına oranla daha duyarlı olan, daha fazla farkındalık özelliğine sahip, anlama ve algılarını bilişsel ve duyuşsal deneyimlere aktarmada üst düzey yeteneğe sahip bireylerdir.

Diğer öğrencilerden farkları; Üstün bireyler yaşıtlarına oranla daha olumlu benlik kavramına sahiptir. Yaşıtlarından daha olgundur. Çevresiyle daha iyi sosyal ilişki kurar.

Değer ve ilgilere yaşıtlarına oranla daha sıkı bağlıdır. Daha olumlu sosyal ilişkilere sahiptir.

Yaşıtlarına oranla kişilik özellikleri daha iyi gelişmiştir.

Anne ve babalar çocuklarının üstün zekalı ve yetenekli olduğunu nasıl fark eder?

Yaşıtlarına oranla uykuya daha az ihtiyaç duyarlar. Bebeklik döneminde anne-babayı yaşıtlarından daha erken tanırlar. Dil gelişimleri daha erken yaşta başlamaktadır. Yüksek aktivite düzeyine sahiptirler. Merak düzeyleri yaşıtlarına oranla hayli yüksektir. Sorgulama becerileri üst düzeydedir. İleri düzeyde gözlem becerisine sahiptirler. Öğrenmekten zevk alırlar. Sıra dışı güçlü belleğe sahiptirler.

Çocuklarında bu tür özellikleri fark eden anne ve babalar bir uzmana yaptıracakları WİSC-R Testi ile çocuklarının üstün zekalı olup olmadığını anlayabilirler.

Anne ve babalar üstün zekâlı çocukları için nelere dikkat etmelidir?

Üstün zekâlı öğrencinin merakı giderilmeli. Anne-baba iyi birer dinleyici olmalı. Öğrencinin tepkilerine duyarlı olunmalı. Gelişim hızlarının diğer öğrencilerle aynı olmadığı kabul edilmeli. Öğrenciye çalışma alışkanlığı kazandırılmalı. Öğrencinin yaşam felsefesi oluşturulmasına yardım edilmeli. Harekete dayalı becerileri geliştirilmeli. Öğrencinin her alanda üstün olamayacağı kabul edilmeli. Anne – baba tutarlı disiplin sergilemeli. Öğrenci, düzenli çalışma alışkanlığı geliştirmesi için desteklenmeli.

Üstün Zekâlı eğitiminde neler yapılmaktadır? Diğer eğitimlerle farkları nelerdir?

Üstün zekâlı ve yetenekli öğrenciler için eğitim veren herhangi bir devlet kurumu olmamakla birlikte eğitim – öğretim özel kurumlarda yapılmaktadır. Öğrenciler, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda desteklenerek gerekli yönlendirmeler yapılmaktadır. Üstün zekâlı bireyler, bilişsel alanda yaşıtlarının %95’inden daha başarılı olmakla birlikte öğrenciler eğitimlerinde gruplama ve zenginleştirme çalışmalarına ihtiyaç duymaktadır.

Bu tür çocukların eğitimi ile ilgili olarak, Okyanus Kolejleri Üstün Zekâlı ve Yetenekliler Bölümü olarak neler yapılıyor?

Okyanus Kolejleri’nde; Türkiye’de üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar için geliştirilen ilk ve tek olan farklılaştırılmış müfredat programı uygulanmaktadır.  Akademik derslerin dışında alanında uzman profesör ve akademisyenler eşliğinde çocukların bilişsel becerilerini geliştirmeye yönelik olarak Yaratıcılık, Düşünme Becerileri, Sosyal-Duygusal Gelişim ve Zekâ Oyunları dersleri verilmektedir.

Okyanus Kolejleri’nin diğer eğitim kurumlarından farkı nedir?

Okyanus Kolejleri; ‘Öğrenmeyi Öğreten’ bir ilke ve ‘Yetenek Merkezli Eğitim Modeli’ ile çocukların içindeki hazineyi dışarıya çıkarmayı hedefliyor. Tümü alan mezunu olan tecrübeli bir eğitim kadrosuyla eğitim veren kolejimiz, öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmelerine olanak sağlıyor.

Üstün Zekalılara eğitim verilirken nelere dikkat edilmelidir?

İllinois’un çok güzel bir sözü vardır “Eğer yeni baştan başlayabilseydim; öğrencilerime yazmayı öğretmeden önce düşünmeyi öğretirdim.” der.

Düşünmek, düşünmeyi öğretmek her şeyden önce gelir.

Öğrencilere verilen eğitim; genel zihin yeteneği, özel akademik yetenek, yaratıcı veya üretken düşünme yeteneği, liderlik yeteneği, psiko-devimsel (psiko-motor) yetenek, görsel ve sanat yapma yeteneği gibi sahip oldukları yetenek alanlarına hitap ediyor olmalıdır.

Aldıkları eğitimden doyum sağlamaları ve bulundukları eğitim ortamına kendilerini ait hissetmeleri oldukça önemlidir. Rekabet ortamı içerisinde sürekli kıyaslanan öğrencilerdense, iç denetim kazandırılmış kendisiyle yarışan, özgüveni yüksek öğrenciler daha başarılı olacaklardır.

Bu tür çocukların önemi nedir? Kendilerine ve ailelerine katkıları nelerdir?

Bir ülkenin refah düzeye ulaşabilmesi için bazı temel unsurlar vardır: Ticaret (kıvrak zeka), güçlü ordu (liderlik) ve bilim (çok boyutlu düşünebilme). 

Bu unsurlarda görev alacak bireylerin üstün potansiyele sahip olması hem zaman açısından hem maddi açıdan, o ülke için birçok açıdan kar sağlayan durumlar oluşturur.

Bilinen bir gerçektir ki, bu tür çocukların keşfedilmemesi ve özel eğitim görmemesi ilerideki mutlak bir beyin göçünün sebebidir. Bunun için üstün zekalı ve potansiyelli bireylerin özel eğitim alıp hayata kazandırılması gerekir. Bunlar bir ülke için milli değerdir.

 Aynı zamanda normal zeka ve yetenekli çocuklar için mevcut olan eğitim-öğretim müfredatı kazanımları, üstün zekalı çocukların ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. İhtiyacı karşılanamayan üstün zekalı çocuklar motivasyon kaybı ve hayal kırıklığı yaşamaktadırlar. Sonucunda ise başarısızlık ve davranış problemleri ortaya çıkmaktadır. Üstün zekalılar özel eğitim almadıklarında zekaları körelir, yetenekleri kaybolur.

Pahalı bir eğitim bu eğitime gücü yetemeyen ailelere alternatif eğitim öneriniz var mı?

Yeryüzünde her şey canlılar için yapılır, canlılar içerisinde her şeyin en iyisini yapabilecek olan varlık insandır. İnsanlar içerisinde ise en mükemmelini yapabilecek olan üstün potansiyele sahip olanlardır.

Özel eğitim almayan üstün zeka körelmeye mahkumdur. Her bireyin sahip olduğu düzeye uygun eğitim alması şarttır.

Okyanus Koleji’nde cumartesi günleri üstün zekalılar alanı öğretmenleri tarafından yürütülen Yetenek Gelişim Akademisi programı mevcuttur. Yetenek Gelişim Akademisi öğrencilerin akademik eğitim hayatlarına paralel olarak sunulan zenginleştirme programıdır. Üstün Zekalılar Bölümü’ nün alan dersleri olan Yaratıcılık, Zeka Oyunları, Eğlenceli Bilim, Yaratıcı Drama, Sosyal-Duygusal Gelişim ve Düşünme Becerileri dersleri işlenmektedir.

Muhakkak ki bu tür çocukların akademik bilgi ile beraber, aldıkları rehberlik hizmeti onlara özel olmalı. Okyanus Kolejleri Üstün zekalı eğitimi rehberlik eğitimini de kapsıyor mu?

 Evet, kapsıyor. Rehberlik danışmanlarının, üstün zekalılığın sosyal ve duygusal fonksiyonlar üzerindeki etkisini keşfetmek için literatürlerden faydalanmaları gerekmektedir. Üstün zekâlı çocukların daha önleyici bir çalışma yapısı içinde özel danışmanlık gereksinimlerine ihtiyaç duydukları kabul edilmiştir.

Okyanus Koleji’ nde verilen üstün zekalılar akademik eğitimi, farklılaştırılmış müfredata sahip olan akademik derslerin yanı sıra üstün zekalıların alan derslerini de (Yaratıcılık, Düşünme Becerileri, Sosyal-Duygusal Beceriler, Zekâ Oyunları) kapsamaktadır.

Akademik eğitim ile rehberlik eğitimi, alanında uzman kişiler tarafından birbirini destekleyen bir yapı içerisinde birlikte yürütülmektedir.

Peki ya aileler? Üstün Zekalı ve Yetenekli bir çocuğun anne babası olmak da zor olmalı? Bu anlamda velilere yönelik rehberlik hizmetiniz de var mı?

 Tabi ki var. Biz Okyanus Kolejleri olarak, veli, öğretmen, öğrenci üçgeninin gücüne ve iletişime inanan bir kurumuz. Bu sebeple üstünlere yönelik rehberlik hizmetimiz de, sadece öğrenci ile sınırlı kalmamakta, aileleri de bilinçlendirmeye ve rehberlik etmeye yönelik hizmetleri de kapsamaktadır. Belirli aralıklarla Üstün Zekalılar ve Yetenekliler Rehberlik Birimi tarafından Prof Ümit Davaslıgil ve konu uzmanı diğer akademisyenlerin konuşmacı olarak katıldığı, velilerimize yönelik seminerler düzenlenmektedir.

Anne babalar çocukların üstün zekalı olduğunu öğrenince neden bir panik yaşıyorlar?

Ailelerin panik yaşamasının nedeni yeni bir durumla karşılaşmış olmalarıdır. Karşılaştıkları durum hakkında tecrübe ve bilgi sahibi olmamaları, sürecin olumsuz yönde ilerleyeceği hissine kapılmalarına neden olmaktadır. Alanında uzman eğitmenler ve rehberlik danışmanları ile iletişime geçerek, konu hakkında gerekli bilgilere ulaştıktan sonra izlenmesi gereken yolu öğrendikleri için yaşadıkları panik durumundan kurtulacaklardır. Üstün zekâlı öğrenci hakkında bilinçli olan anne-baba çocuğunun başarılı ve mutlu bir yaşam sürmesinin en büyük etkenidir.