Renzulli özel yetenekli bireyi ortalamanın üstünde kabiliyet, yaratıcılık ve göreve adanmışlık özelliklerine sahip ve bunları faydalı olacak şekilde gereken yerlerde kullanabilen bireyler olarak tanımlamıştır.

Özel yetenekli çocuklar akranlarına göre farklı içsel deneyimler ortaya koymaktadır. Hayatlarının birçok evresinde kendilerine zorluk çıkaran bu deneyimlerden bazıları; mükemmeliyetçilik, aşırı rekabetçilik, kaygı ve kendini aşırı eleştirme, düşük benlik algısı, kimlik karmaşası ve sosyal izolasyondur. Bu bağlamda yapılan araştırmalar, özel yetenekli çocukların normal gelişim gösteren çocuklara göre daha çok psikolojik ve duyuşsal problemle karşılaştığını göstermektedir.

Özel yeteneklilerin akranlarına göre becerilerini daha etkin kullanabilmesi ve sonucunun verimli olması için gerekli olan en önemli faktörlerden biri mutluluktur. Ancak özel yeteneklilerin akranlarına göre farklı olan düşünme hızları, yaşadıkları psikolojik problemler, algılarının daha açık olması onları mutsuz olmaya daha da yakınlaştırıyor. Özellikle özel yeteneklilerin anlaşılmadıklarını düşünmeleri, mükemmeliyetçilik özellikler, okul ortamının sıkıcı gelmesi, yeteneklerini gizlemeleri, dünyada çözümü zor olan konular üzerinde fazlaca düşünüyor olmalar; stres, depresyon, yalnızlık gibi bazı psikolojik sorunlara yol açar. Özel yetenekli çocukların mutlu olması çevreleri ile sağlıklı iletişim kurmaları ve ilgi alanlarında kendilerini geliştirmeleri açısından önemlidir. Ancak yapılan eğitimler, düzenlemeler ve planlamalar ile özel yetenekli çocukların daha mutlu olmaları sağlanabilir. Bunun yanında Vygotsky çocuğun gelişiminde çevrenin önemini vurgulamaktadır. Buna göre çocukların kendilerini mutlu hissetmelerinde yakın çevre ve ailesinin etkisinin fazla olduğu sonucu çıkarılabilir.

Mutluluğun olumlu bakış açısı ile doğrudan ilişkili olduğunu belirten Koizumi yaptığı araştırmasında olumlu bakış açısına sahip insanların okul başarılarının daha yüksek olduğu ve daha mutlu olduklarına değinmiştir. Bu nedenle okullarda olumlu bakış açılarının yükseltilmesine yönelik çalışmalar yapılması gerekir. Çünkü özel yeteneklilerin yaşadıkları motivasyon sorunları onların beklenmedik başarısızlık göstermesine bu da mutsuz olmalarına neden olur.

Özel yetenekliler üzerinde yapılan bir araştırmada “Mutluluk ne ifade eder?” sorusuna en çok aile cevabının gelmiş olması onların aileye normal zekâ düzeyindeki çocuklara göre daha fazla ihtiyaç duyduklarını gösterir. Bu nedenle özel yetenekli çocukların ailelerinin bu konuda bilinçli olmaları ve çocuklarının ihtiyaçlarının farkında olmaları gerekmektedir. Özel yeteneklilerin akranları ile olan ilişkileri de mutluluk düzeyleri üzerinde etkili olmuştur. Yapılan araştırmalarda cinsiyetin mutluluk üzerinde etkisi olmadığı ancak kızlar ve erkekleri mutlu eden durumların farklılık gösterdiği görülmüştür.

Özel yetenekli çocukların mutluluklarını etkileyen faktörlerin psikolojik problemler, duyuşsal sorunlar, aile, çevre, akranları ile olan iletişim olduğunu düşündüğümüzde bu konu arkadaş ilişkilerini güçlendirecek çalışmalar yapmak, sosyal ve duygusal problemleri çözmeye yönelik etkinlikler yapmak ve aileleri çocuklarının ihtiyaçları konusunda bilinçlendirmek, özel yetenekli çocukların mutluluğuna katkı sağlayacaktır diyebiliriz. Unutulmamalıdır ki kişinin uyum gücü ne kadar yüksek ise kişi o kadar mutlu olur.

Gülşah TUNA

Üstün Zekalılar Sınıf Öğretmeni