Sorumluluk, bireyin dünyaya geldiği andan başlayarak, yaşamı boyunca gelişim dönemlerine göre çeşitlenerek devam eden, çevresine uyum sağlama, üzerine düşen görevleri yerine getirme, davranışının sonuçlarını üstlenme olarak tanımlanır.

Her ebeveyn kendini tanıyan, kabul eden, kendi kararlarını alabilen, bağımsız davranabilen ve özgüveni yüksek ideal bireyler yetiştirmek ister. Sorumlulukta tıpkı diğer beceriler gibi çok küçük yaştan başlayarak öncelikle anne-babasından daha sonra sosyal çevresinden öğrendiği ve geliştirdiği bir beceridir. O halde bu süreçte anne-baba çocuğuna nasıl destek olmalı;

•      Yaşına ve gelişimine uygun kendi yapabileceği davranışlar için fırsatlar yaratılmalı ve denemesine izin verilmelidir. Örneğin;4-5 yaşındaki bir çocuğun oyuncaklarını toplaması, kendi başına yemek yemesi gibi.
•      Öğrenilen yeni davranışın tekrar edilerek alışkanlık haline gelebilmesi için olumlu geri bildirime ihtiyacı vardır. Yaşı kaç olursa olsun her birey takdir edilmeyi sever, anne-babasının ilgisi, onayı ve takdir etmesi istenilen davranışların kazandırılmasında önemlidir. Ayrıca olumlu geri bildirim çocuğun kendisini önemli ve değerli hissetmesiyle onu yeni atılımlara ve başarılara götürür.
•      Öğretilmek istenilen davranış ne olursa olsun mümkün olan en basit basamaktan başlanmalıdır.
•      Kendi seçimlerini yapmalarına imkan tanıyarak, hayatları üzerinde söz sahibi olmalarına, verdikleri kararların sorumluluklarını almalarına ve kendilerine olan güvenlerinin gelişmesine yardım edilmelidir.
•      Düzenli bir ev ortamının olması ve bu düzenin sağlanmasında çocuğunda yaşına ve gelişimine uygun katkısının olması önemlidir. Kirlilerin sepete atılması, sabah uyandığında yatağını ve eşyalarını toplaması, masayı hazırlamaya yardım etmesi gibi.
•      Evdeki sorumluluklar paylaşılmalıdır. Birlikte oluşturduğunuz sorumluluklar listesinden, kendisine uygun olanı seçmesine fırsat verilmelidir.  Kardeşler arasında sorumluluk paylaştırılırken adil olunmalıdır.
•      Yaptığı yanlış seçimlerin hayati bir tehlike olmadıkça sonucunu yaşamasına izin verilmelidir.
•      Çocuğunuza kendi başına yapabileceği işlerde yardım etmeniz, bu sorumluluğunun gelişmesini engelleyecektir. Eğer nasıl yapması gerektiğini bilmiyorsa ona işin nasıl yapılacağını gösterebilirsiniz.
•      Kendi davranışlarınızla model olmalısınız. Çocuğa kazandırılmak istenen sorumluluk ebeveynler tarafından yerine getirilmiyorsa, bu durum çocuğun beceriyi kazanmasını olumsuz etkileyecektir.
•      Oyuncaklarını, odasını ve masasını toplamak çocuğun görevidir. Bu görevleri çocuğunuzun yerine siz yapmaya devam ederseniz ‘Bu annemin görevi’, ‘Ben bunu yapmak zorunda değilim’ gibi çocuğun algısında görevin kendisine ait olmadığı düşüncesini yaratacaktır.
•      Yapılması gerekenleri kendisi hatırlamalıdır.  Sürekli anne babası tarafından hatırlatılan çocuklarda sorumluluk duygusu gelişmeyebilir. Nasıl olsa ona sürekli hatırlatan biri var algısı yerleşecektir. Kararlar alınırken ve kurallar koyulurken çocuğun yapması gerekenler en başta söylenmelidir. Yapması gerekenleri unuttuğunda da sonuçlarını yaşamasına izin verilmelidir.
•      Son olarak sorumluluk becerisi adım adım kazanılır. Bir günde kazanılan bir beceri yoktur. Bu süreçte sabırla ve her seferinde aynı tutum ve davranışla çocuğunuza yaklaşmanız önem taşımaktadır.

Hülya KALYONCU
Rehber Öğretmen