Doğup büyüdüğüm, beni ben yapan her şeyde mutlaka bir dokunuşu olan İzmir’le ilgili okumayı, araştırmayı severim çünkü bana göre insanın kişiliğini şekillendiren şehrin geçmişine yapılan yolculuk, kendini tanımanın da yollarından biridir. Yine böyle bir yolculukta dikkatimi çeken, eskilerden kalma bir İzmir fotoğrafının altına şu yazı iliştirilmişti:

“İzmir; Ege’nin incisi, batının en doğusu, doğunun en batısı… İzmirli büyük ozan Homeros’un ‘gök kubbenin altındaki en güzel şehir’ olarak betimlediği, Aristo’nun İskender’e ‘görmezsen eksik kalırsın’ diyerek önemini vurguladığı, büyük yazar Victor Hugo’nun onu hiç görmeden adına şiir yazıp bir ‘prenses’e benzettiği;  farklı kültürlerin, yaşam tarzlarının, inançların binlerce yıldır bir arada barış içinde yaşadığı kavimler kapısı; Doğu Akdeniz’in merkezi, Ege’nin gerdanlığı!”

Yazıyı okuduktan sonra hissettiğim hoşnutluk ve beklenmedik bir merak duygusuydu. Çocukluğumun, gençliğimin her anına tanıklık etmiş şehir, insanlık tarihinde iz bırakmış birçok kişiyle ortak paydaydı. Onların gördüğü, yaşadığı, hayal ettiği İzmir kim bilir nasıldı diye düşünürken aklıma edebiyatımızın büyük isimleri geldi.İzmir’in onların hayal dünyalarındaki karşılığı nasıldı? Şiirlerinde İzmir’e nasıl yer vermişlerdi?

Bu düşüncelerle keyifli bir araştırma daha başladı benim için. İzmirli şairleri düşününce aklıma gelen ilk isim Attilâ İlhan oldu. Attilâ İlhan gerçekten de İzmir’in ruhunu en iyi bilen isimlerdendi.“Gaziler Caddesi” şiirinde şehrin geçirdiği değişimi en net şekilde gözlemleyebileceğiniz Basmane semtine ve Gaziler Caddesi’ne yer vermiştir.

GAZİLER CADDESİ

Basmane’de Gaziler Caddesi’ne

Küçük bir yağmur götürdüm

Siz böyle akşamüstü görmediniz

Gizlice bir şarap tuttum

Yine o şehir korkusu

Ola ki simsiyah sarhoşum

İçimde elektrik uğultusu

Bir de kötümserlik sebepsiz

(…)

Basmane’de Gaziler Caddesi’ne

Ürkek bir çarşamba götürdüm

Siz böyle bir akşamüstü görmediniz

ATTİLÂ İLHAN

Edip Cansever de İzmir’i kendi gözünden anlatmıştır. “İzmir’in Akşamları” şiiri zihninizde akşam vakti bir İzmir görüntüsü oluşturur. Kordon’da oturup etrafınıza şöyle bir baktığınızda Cansever’in anlattıkları birer birer karşınıza çıkacaktır.

İZMİR’İN AKŞAMLARI

(…)

İzmir’in denizleri koskocaman

Çocuklar uzatır ayaklarını denize.

Midye keser ayaklarını kaçarlar

Sevine sevine.

İzmir’in akşamları İzmir’in,

Nasıl sevilmez böyle akşamlar.

Bir yanar bir söner Karşıyaka’nın ışıkları,

Gün olur insanı deli eder.

İzmir’in ışıkları İzmir’in,

Barların, vitrinlerin önünde

Gemiler gelir rüzgârla dolu,

Gemiler gider ışıklar içinde.

EDİP CANSEVER

Turgut Uyar için İzmir; sıkıntılardan, karamsarlıktan uzak bir liman, kaçılacak bir yerdir. “Hadi İzmir’e” şiirinin her satırında bu duyguyu hissedebilirsiniz.

HADİ İZMİR’E

(…)

neden öldü ben burdaydım sen ordaydın

belki de bahar filan vardır erzincanda ne bilelim

hadi kalk tirenler kalkıyor duyuyorum

biliyorum

yorgunsun her geceden, biriken her geceden

haydi kalk şimdi bunu gömelim

haydi kalk bitiverdi

haydi kalk yorgun güzelim haydi kalk

hadi artık öldüm biliyor musun

hadi kalk

İzmirlere filân gidelim

TURGUT UYAR

Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Karabiber” şiiri beni çocukluğuma ve İzmirlilerin yaz mevsimindenefes aldıkları sayfiyelere götürdü. Öyle ya, oyunlarımızın mekânı bahçelerde mutlaka bir karabiber ağacı olurdu, ellerimizi yapış yapış yapan ve karabiber kokutan…

KARABİBER

İzmir´de bir ağaç gördüm

Adı karabiberdi karabiber

Yaprağının ucunu ısırdım

Tadı karabiberdi karabiber.

(…)

Çiçek mi, meyva mı, tohum mu nedir

Nar tanesi gibi pırıl pırıl

Çingen pembesinden sıcak

Karabiber ağaçlar dolusu

Karabiber sebil

Karabiber salkım saçak

İzmir´de bir ağaç gördüm

Adı karabiberdi

Dalını, meyvasını, gölgesini

Getirdi masamıza serdi

Yapraklarını görsen bayılırsın

Bir yazma oyası kadar ince

Söğüt dallarından narin

Saçlarının arasında dolaştığını duyarsın

İncecik biberli ellerin

BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU

İzmir’e yer verilen şiirleri okudukça birçok şairimizin de aslında bu güzel şehrin hissettirdikleri karşısında kayıtsız kalmadığını gördüm. Şiirlerini paylaştığım şairlerin dışında daha birçok büyük isim şiirlerinde bir şekilde İzmir’e dokunmuştu. Nazım Hikmet, İlhan Berk, Cahit Külebi, Behçet Necatigil, Hüseyin Yurttaş, Refik Durbaş ve daha niceleri…

Son olarak İzmirli şair Necati Cumalı’nın “İthaf” şiirine yer veriyorum. İzmir’e değinen şiirinde bir şehrin aşkla olan ilişkisini ifade etmiş. Cumalı’nın hislerine katılmamak, onu anlamamak mümkün değil.

İTHAF

Aşkı şehirler yaratır, şehirler yaşatır

Ben gönlümce yaşadım, gönlümce sevdim

Bilirim saadetim, yalnızlığım bundandır

Seni bulduğum, kaybettiğim günden bilirim.

Aşklarının tarihi bir şehrin tarihidir diyorum

Gün gelir aşklarıyla anılır şehirler anılırsa

Niyetim sevdalı sözler etmek de olmasa

İzmir için ne yazarsam sana adıyorum!

NECATİ CUMALI

Onur ALTUN

Türk Dili Ve Edebiyatı Öğretmeni