‘’Türkçesi varken’’ başlığı altında konuşulası bir konu, metafor… Türkçede eğretileme ya da iğretileme şeklinde kullanılan;  Fransızca métaphore: Mecaz. (edebiyat) Bir şeyi başka şey ile benzetmeye, kıyaslamaya, anlatmaya yarayan metaforu bir yazarın en güçlü silahı olarak betimleyebiliriz. 

Eğretileme, bir konuyu açıklarken okuyucuda bir duygu uyandırmak amacıyla asıl anlatılmak isteneni içinde sarıp sarmayalan bir benzetmedir. Daha çok şairlerimizin, yazarlarımızın kullandıkları eğretileme, ders anlatım yöntemi olarak da tercih edilir. Türk edebiyatımızda ses getiren şairlerin, yazarların da bu yöntemi kullandığını söyleyebiliriz. Örneğin; Ahmet Hamdi Tanpınar’a göre zaman , ‘’yekpâre geniş bir an ve parçalanmaz bir bütündür.’’ Bu dünyayı biraz daha kurcaladığımızda Ahmet Haşim’e değinmemek olmazdı. ‘’Merdiven’’ şiirinden alıntılanan  ‘Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden’ şiirinin merdivenden nasıl çıkılacağı ile ilgili bir öneri değil de hayata gönderimde bulunduğu ve merdiven sözcüğünün gerçek anlamında kullanılmayıp yaşamın metaforu olduğu düşüncesi şiirle ilgili yorumlarda genel bir kabuldür. İstiklal Marşı’mızın mimarı ‘Mehmet Akif Ersoy’

Çatma kurban olayım çehreni, ey nazlı hilâl!
Kahraman ırkıma bir gül, ne bu şiddet, bu celâl
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl;
Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin, istiklâl!
 
Şair hilale, yani Türk bayrağına hitap ediyor. Edebiyatımızda sevgilinin kaşı hilale benzetilir. Bayrak nazlı bir sevgili gibi kabul ediliyor. Bayrak sevgilinin yüzüdür, hilal ise kaşı. Bayrak, bütün bir milletin sevgilisidir. Çehre, yüz demektir ve kullanımı yerindedir. Çünkü yaratılmışlar içinde ruh hâli çehresine yansıyan tek varlık insandır.

Sevgilinin kaşlarını çatışı nasıl âşığı elemlere sürüklerse istiklalin tehlikede olması da milleti elemlere sürükler. Çehresi çatık olan aslında millettir. Milletin çehresi istiklal tehlikede olduğu için çatıktır. Şair, milletin istiklalini kaybetmemesi için canını vereceğini söylüyor. Burada da kelimelerle yapılan metaforlara rastlamaktayız. 
Edebiyatımızda eğretilemeye bu şekilde birçok örnek vermemiz mümkündür. Kelimelerin kendi aralarındaki çağrışım dünyasını gözler önüne seren muazzam Türkçemizi, öğrencilere sevdirmek için eğretileme dünyasına dokunmak faydalı olacaktır.

Elif KARAGÜNEY
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni