Doğuştan Fizik Biliyor Olabilir Miyiz?

Bilgi nedir? Bilginin farklı terminolojilerde birçok farklı tanımı olabilir. Biz en basit haliyle “bilgiyi” bilimsel çalışmalar sonucunda elde ettiğimiz bir ürün olarak tanımlayabiliriz.

Biraz daha karışık bir tanım yapmak gerekirse, duyu organlarımızla algıladığımız evrende özne(bilen) ve nesne(bilinen) arasındaki ilişki sonucunda ortaya çıkan ürün de diyebiliriz. Ancak bu yapılan tanımlar bu yazının başlığında ileri sürdüğüm fikre ket vurur nitelikte. Çünkü tanımlar bilginin gözlemler sonucunda sonradan kazanıldığını ifade ediyor.

Bilgi doğuştan mı gelir yoksa sonradan mı kazanılır? Bu soru çok eski çağlardan beri tartışılmış hala da tartışılan konulardan biri. Birçok filozof bilgiye salt akılla ulaşılacağını (rasyonalizm) ya da bilginin doğuştan geldiğini ileri sürerken bazı filozoflar bilgiye deneyle ulaşılacağını (empirizm) ileri sürdü.

Bir filozof değilim belki ama bu yazımda rasyonalizmi savunacağım. Çünkü büyümesini izleme fırsatım olduğu bir bebek beni şaşkınlığa uğrattı. Yürümeye başlamadan önce yer değiştirmesini şu şekilde yapıyordu; sırt üstü uzandığı anlarda karnına kadar çektiği bacaklarını hızlıca ileri doğru atınca, vücudu ayaklarının hareket yönünün tersine doğru küçük kaymalarla ilerliyordu. Bu hareketi sürekli ve hızlıca yapıp gitmek istediği yere bu şekilde gidiyordu. Hareketin bütününe bakınca bir momentum bilgisi gerekiyor. Peki bebek momentumu nereden biliyor?

Bir başka örnek daha vereyim. Bir ip cambazı ipin üzerinde yürürken ya kollarını iki yana açar ya da eline uzunca bir çubuk alır. Cambazın dengesini kaybedip ipten düşmesi için ip etrafında dönme hareketi yapması gerekiyor. Cambaz bunun önlemini alırken fizik bilgisini kullanıyor. Eline aldığı uzunca çubuk dönmeye karşı direnci arttırır. Biz fizikçiler buna (ip etrafında) eylemsizlik torkunu arttırma diyoruz. Biraz önce de dediğim gibi cambaz bunu fizik bilgisiyle yapıyor.