Okyanus Kolejleri Avcılar Kampüsü Uzay Bilimleri Araştırma Merkezi' nden (UBAM) Astronom Abdullah Kayalar 14 Kasım akşamı Süper Ay'ı teleskopla inceledi. Doğan Haber Ajansı da bu astronomik olay için kampüsteydi ve Abdullah Kayalar' la röportaj yaptı. İşte röportajdan başlıklar:

Süper Ay Nedir?

Süper Ay dediğimiz olay iki astronomik olayın aynı anda gözlemlenmesi sonucunda meydana gelmektedir. Ay, dolunay evresindeyken yörüngesinde Dünya’ya en yakın konumunda (yerberi) bulunuyorsa, bu astronomik olaya Süper Ay denmektedir.

Ay'ın Dolunay Evresi Nedir?

Bildiğiniz üzere evrende bulunan cisimlerin birçoğu belirli yörüngelerde hareket etmektedir. Ay da Dünyamızın etrafındaki yörüngesinde sürekli olarak dönmektedir. Dünyamızda Güneşin etrafında hareket ettiği için dolayısıyla Ay bir de güneşin etrafında hareket etmektedir. Bu üçlü sistemde Ay, Dünya ve Güneş, sürekli olarak birbirlerine göre farklı konumlarda bulunmaktadır. Ay’ın Dünya’mıza yansıttığı ışığı Güneş’ten aldığını göz önünde bulundurduğumuzda, Ay'ın Dünya ve Güneş'e göre konumlarına bağlı olarak, belli bir kısmı aydınlık diğer yüzeyi ise karanlık gözükür. Böylece Ay’ın aydınlık yüzünün, toplam görünür yüzeyine göre belli bir oran oluşur. Bu orandan dolayı Ay farklı şekillerde görünür, bunlara Ay’ın Evreleri (Safhaları) denir. 

Ay’ın Dünya’ya dönük yüzü Güneş’in karşısına geldiği zaman, tüm yüzeyi aydınlık olarak gözlemlenir. Dünya’dan tam bir daire olarak dolgun ve parlak görüldüğü bu evreye “Ay’ın dolunay evresi” denir.

Ay’ın Yerberi Pozisyonu Nedir?

Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi tam bir daire şeklinde değildir. Ay elips şeklinde bir yörüngede hareket eder ve Dünya bu yörüngenin tam merkezinde değildir. Dolayısı ile yaklaşık 28 günlük periyotlarla gerçekleştirdiği bu dolanım esnasında, Dünya’ya yakınlaşıp uzaklaşır. Ayın Dünya’ya en yakın olduğu konum yaklaşık 356.000 km iken, en uzak olduğu konum yaklaşık 407.000 km dir. Hatta bu yakınlaşıp uzaklaşmadan dolayı, Dünya’ da gel-git (medcezir) olayı gerçekleşir.

Ay’ın yörüngesinde Dünya’ya en yakın bulunduğu konuma “yerberi pozisyonu” denir. 

Süper Ay’da Ne Olacak?

14 Kasım 2016 tarihinde Ay yörüngede yerberi pozisyonunda ve dolunay olarak gözlemleneceğinden, Süper Ay dediğimiz olay gerçekleşti. Dünya’dan bakıldığında %14 daha büyük ve %30 daha parlak bir Ay gözlemleyebileceğiz.

Süper Ay Bizleri Nasıl Etkileyecek?

Süper ay olayı bir ay öncesinden medyada birçok haberle yerini aldı. Bu haberlerin büyük bir kısmında, olayın astroloji açısından insanları nasıl etkileyeceği ile ilgili satırlar da bulunmaktaydı. Gökyüzünde bizden ışık yılları mesafesinde bulunan yıldızların, milyonlarca kilometre uzaklıkta yörüngede dolaşan gezegenlerin bizleri etkileyemeyeceği gibi, Süper Ay’ın da bizi herhangi bir şekilde etkileyemeyeceğini gönül rahatlığı ile söyleyebilirim. (Böyle bir etki olacağına tamamıyla inanıp kendini şartlayan insanların üzerinde oluşacak psikolojik etkiler hariç.) 

Süper Ay’ı Nasıl Gözlemleyebiliriz?

Süper Ay, çıplak gözle gözlemlenebilir olan, nadir astronomik olaylardan bir tanesi olmasına rağmen, Ay’ın büyüklüğündeki %14 lük bu fark kolay fark edilebilecek bir oran değildir. Sürekli olarak Ay gözlemi yapan kişiler normalden bir tık daha büyük olduğunu hemen fark edeceklerdir. Ancak bazı medya organlarında çıkan yazı ve haberler gibi yaklaşık iki katı bir büyüklük söz konusu olmayacaktır. Bu büyüklük farkını anlayabilmenin kolay bir yolu mevcuttur. Ay’ın ufkun üzerine yeni çıktığı anlarda gökyüzüne baktığımızda, Ay’ı binaların, ağaçların… vs arasında görüp, Dünya üzerinde bulunan bu cisimlerle kıyaslama şansımız olacaktır. Bu kıyaslama ile büyüklük farkı daha kolay fark edilecektir.

Bu olayın en son 26 Ocak 1948 yılında gerçekleştiğini bilmekteyiz. Her ne kadar basında Süper Ay ile ilgili birçok görsel görseniz de, yaptığım detaylı taramada servis edilen bu görüntülerin o tarihe ait olmadığını fark ettim. Ayrıca o tarihte süper ay ile alakalı çekilmiş herhangi bir görsele rastlamadım.

Süper Ay, teleskoplar ile de gözlemlenebilecektir. %30 daha parlak olarak görünecek ay gözlemlerinde, teleskoplarda ay filtresi kullanılırsa, daha net ve daha detaylı görüntü elde edilecektir.